Sociale veiligheid
Een sociaal veilige Scoutinggroep, is een plek waar leden veilig zijn en zich veilig voelen. In een sociaal veilige omgeving wordt gewerkt aan het aanpakken en voorkomen van (mogelijk) schadelijke situaties. Een sociaal veilige omgeving zorgt ervoor dat (zelf) ontwikkeling mogelijk is en dat het Scoutingspel gespeeld kan worden. Scouting Nederland heeft een aantal afspraken vastgelegd in het huishoudelijk regelement (HHR) waar leden en Scoutinggroepen zich aan moeten houden.
Blijvend aandacht voor het thema sociale veiligheid
Zorg dat het onderwerp sociale veiligheid met enige regelmaat op de agenda staat van bestuursvergaderingen en de groepsraad. Zorg dat het onderwerp in ieder geval minimaal jaarlijks terugkeert binnen de groepsraad. Naast het bestuur worden zo ook leidinggevenden en afgevaardigden namens de leden meegenomen op dit onderwerp.
Gedragscode
Een manier om een veilige omgeving en een open gesprekssfeer te creëren, is het actief hanteren en uitdragen van omgangsregels, die gelden voor iedereen die betrokken is bij je groep. De gedragscode geeft grenzen aan in het contact met minderjarigen. Deze code dient door iedereen die een functie binnen je Scoutinggroep vervult, te worden onderschreven.
De gedragscode van Scouting Nederland heeft een tiental uitgangspunten. Daarnaast staat er in de gedragscode omschreven hoe we met elkaar omgaan, welke grenzen er zijn en vanuit welke waardes wij handelen. De uitgangspunten zijn:
- De vrijwilliger zorgt voor een omgeving en een sfeer waarbinnen het jeugdlid zich veilig en gerespecteerd voelt;
- De vrijwilliger gaat zo om met een jeugdlid dat zijn/haar waardigheid niet wordt aangetast;
- De vrijwilliger dringt niet verder door in het privéleven van het jeugdlid dan functioneel noodzakelijk is;
- De vrijwilliger onthoudt zich van elke vorm van seksuele benadering en misbruik ten opzichte van het jeugdlid. Alle seksuele handelingen, -contacten en -relaties tussen vrijwilliger en jeugdlid tot 18 jaar zijn onder geen beding geoorloofd en worden beschouwd als seksueel misbruik;
- De vrijwilliger raakt het jeugdlid niet op zodanige wijze aan, dat deze aanraking naar redelijke verwachting als seksueel of erotisch van aard ervaren zal worden;
- De vrijwilliger gaat tijdens kampen en activiteiten met respect om met jeugdleden en de ruimtes waarin zij zich bevinden, zoals slaapzalen, tenten, omkleedruimten, douches etc.;
- De vrijwilliger beschermt het jeugdlid naar vermogen tegen vormen van ongelijkwaardige behandeling en seksueel misbruik en ziet er actief op toe dat de gedragscode door iedereen die bij het jeugdlid is betrokken, wordt nageleefd;
- Als de vrijwilliger gedrag signaleert dat niet in overeenstemming is met deze gedragscode en bij vermoedens van seksueel misbruik, is hij verplicht hiervan melding te maken bij de daarvoor door het bestuur aangewezen personen;
- De vrijwilliger krijgt of geeft geen (im)materiële vergoedingen die niet in de rede zijn;
- In die gevallen waar de gedragscode niet (direct) voorziet, of bij twijfel over de toelaatbaarheid van bepaald gedrag zal de vrijwilliger in de geest van de gedragscode handelen en zo nodig daarover in contact te treden met een door het bestuur aangewezen persoon.
Het is verstandig om jaarlijks een moment te prikken waarop in groepsverband de gedragscode wordt besproken. Zo blijft de gedragscode levend. Gebruik hier eventueel een van de werkvormen/methodieken voor die terug te vinden zijn op deze website.
Omgangsregels
Omgangsregels zijn afspraken over hoe je met elkaar omgaat. Je kunt omgangsregels maken voor de gehele Scoutinggroep, maar ook voor losse speltakken. Zo bepaal je samen wat wel en niet kan. Door omgangsregels te bespreken en samen vast te stellen, heb je het op een positieve manier over sociale veiligheid in je groep. Iedereen weet wat de normen zijn en ook wat ongewenst gedrag is. Meer informatie vind je in het infoblad over omgangsregels. Een hulpmiddel om omgangsregels vast te stellen vind je bij de werkvormen en methodieken.
Aannamebeleid
Sociale veiligheid binnen Scouting begint bij het zorgvuldig selecteren van de juiste vrijwilligers. Voer altijd een kennismakingsgesprek met nieuwe vrijwilligers. Niet alleen met vrijwilligers die van buiten komen, maar ook met oud-jeugdleden die door willen stromen naar een kaderfunctie. Naast dat je de taken, beschikbaarheid en verwachtingen bespreekt, heb je ook aandacht voor sociale veiligheid. Vraag tijdens kennismakingsgesprekken door naar de motivatie van het aspirant kaderlid om met minderjarigen te werken.
Neem ook samen de gedragscode door. Bespreek waarom we de gedragscode hebben. Zorg er voor dat het aspirant kaderlid de gedragscode echt kent voordat hij aan de slag gaat. Bespreek ook de normen en waarden binnen je groep, bijvoorbeeld over pesten, relaties, roken en drinken. Het is verstandig om ook de preventie van grensoverschrijdend gedrag mee te nemen in het aannameproces. Zo weten alle nieuwe vrijwilligers wat jullie doen om sociale veiligheid te waarborgen, grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en waar je terecht kan als er toch iets mis gaat.
In het huishoudelijk reglement van Scouting Nederland staat een kennismakingsperiode opgenomen. Als vereniging hebben wij met elkaar afgesproken dat aan de benoeming in een functie een kennismakingsperiode van ten hoogste 3 maanden voorafgaat als aspirant kaderlid. Deze kennismakingsperiode vangt aan na goedkeuring door het betreffende bestuur en nadat de voor de betreffende functie geldende instapeisen is voldaan. Door de kennismakingsperiode kan de beoogd vrijwilliger bekijken of het werk bij hem past. Andersom geldt dit echter ook. Als Scoutinggroep kan je ook beoordelen of de vrijwilliger wel bij jullie past. De kennismakingsperiode maakt het mogelijk om in de praktijk te zien hoe iemand zich gedraagt tijdens Scoutingactiviteiten. Wordt goed met de jeugdleden omgegaan? Wordt gehandeld conform de gedragscode? Kan feedback worden ontvangen en verwerkt? Door gebruik te maken van de kennismakingsperiode krijg je een goed beeld of het aspirant kaderlid echt geschikt is voor de functie of niet. En zeker zo belangrijk is dat in die kennismakingsperiode er een geldige VOG wordt getoond.
VOG
Als vrijwilliger ben je verplicht elke drie jaar een geldige VOG te overhandigen, dat geldt voor iedereen die lid is van Scouting Nederland.
Risico's in kaart brengen
Kijk binnen je groep, regio of team wie er veel met minderjarigen werkt, op welke momenten en in welk kader. Welke risico’s voorzie je daar en welke maatregelen ga je treffen om jouw Scoutingonderdeel veiliger te maken?
Stel een projectgroep samen en breng de risico’s in kaart. Het is verstandig om de projectgroep te laten bestaan uit personen die met een verschillende blik kijken naar sociale veiligheid. Bijvoorbeeld ouders, leiding, de vertrouwenspersoon en bestuur. Voor het maken van een risico-inventarisatie kun je gebruik maken van twee werkvormen van inveiligehanden.nl en hun checklist met risicofactoren. Wat kan wel en wat kan niet? En hoe zorg je er met elkaar voor dat je een sociaal veilige omgeving biedt om het Scoutingspel te spelen? Ontdek welke stappen er binnen de groep gezet moeten worden op het gebied van sociale veiligheid door het Power Up Your Game-spel met de sociale veiligheid-uitbreiding te spelen. Ga met de verbeterpunten aan de slag die uit de risico-inventarisatie naar voren zijn gekomen. Met de werkvorm “Prioriteiten bepalen” van inveiligehanden.nl kan de projectgroep een korte- en lange termijnplan opstellen.
Meldplicht/melding doen
Elk (vermoeden van) grensoverschrijdend gedrag moet verplicht worden gemeld bij Scouting Nederland, wat ook in het huishoudelijk reglement te lezen is.
Vertrouwenspersoon
(Bijna) elk organisatieonderdeel heeft een vertrouwenspersoon beschikbaar. De vertrouwenspersoon is er voor jou om te praten als je ergens mee zit. Voor de vertrouwenspersonen en landelijk vrijwilligers zijn de landelijk vertrouwenspersonen beschikbaar om op terug te vallen als ze ergens tegenaan lopen.
Aanstellen van vertrouwenspersoon
Een vertrouwenspersoon is iemand met wie je in vertrouwen kan praten en aan wie je vragen kan voorleggen. Dit kan bijvoorbeeld gaan over iets wat jezelf is overkomen, je gezien/gehoord hebt of over iets waar je over twijfelt. De vertrouwenspersoon heeft als doel dat de hulpzoeker van grensoverschrijdend gedrag zich ondersteund weet in eventuele vervolgstappen. De vertrouwenspersoon neemt een onafhankelijke positie in binnen de Scoutinggroep en is goed zichtbaar voor de leden. Als bestuur kan je een vertrouwenspersoon zoeken met de volgende tips en functieprofiel.
Tips voor het vinden van een vertrouwenspersoon
Soms is het lastig om een geschikt persoon te vinden voor de functie van vertrouwenspersoon. Misschien kunnen de volgende tips helpen:
- Denk aan een oud-bestuurslid. Zij vinden het vaak leuk om op afstand toch verbonden te blijven met Scouting;
- Praat met een buurtgroep. Vraag of je tijdelijk gebruik mag maken van hun vertrouwenspersoon;
- Informeer bij de plaatselijke vrijwilligerscentrale. Soms hebben zij een vertrouwenspersoon waar een beroep op gedaan kan worden.
Zichtbaarheid vertrouwenspersoon
Het is heel belangrijk dat de vertrouwenspersoon zichtbaar is. Een zichtbare vertrouwenspersoon wordt makkelijker benaderd. Hoe zorg je hiervoor? Hieronder volgen een paar ideeën:
- Hang een poster op in het clubgebouw;
- Deel visitekaartjes uit aan kaderleden met contactgegevens;
- Laat de vertrouwenspersoon af en toe aanwezig zijn bij opkomsten;
- Laat de vertrouwenspersoon een stukje schrijven voor de website/nieuwsbrief;
- Vermeld standaard de gegevens van de vertrouwenspersoon in de nieuwsbrief;
- Maak een (afgesloten) brievenbus waarin vrijwilligers/jeugdleden hun zorgen, gevoelens of ervaringen kunnen stoppen en op een laagdrempelige manier kunnen vragen om contact met diegene op te nemen;
- Maak een wegwijzer; de pijlen laten zien waar je terecht kunt als er iets is.
Landelijke vertrouwenspersonen
Ben je vertrouwenspersoon en heb je een klankbord nodig? Dan kun je terecht bij de landelijke vertrouwenspersonen. De vertrouwenspersoon zal in eerste instantie als klankbord voor je fungeren en naar jouw verhaal luisteren. In veel gevallen zal dit genoeg zijn. Maar een vertrouwenspersoon kan je ook ondersteuning en advies geven. Er wordt dan samen bekeken welke stappen je zou kunnen zetten om het op te lossen of om hiermee om te gaan. Een vertrouwenspersoon is er zowel voor slachtoffers, als voor iemand die ergens van wordt beschuldigd. Beiden hebben recht op een vertrouwenspersoon. Uitgangspunt is dat jij zelf de regie houdt over de door jou te nemen stappen. Loop je ergens tegen aan? Wil je in vertrouwen je verhaal doen? Neem contact op via: landelijkvertrouwenspersoon@scouting.nl.
Evenementen
Op evenementen is het belangrijk dat deelnemers en vrijwilligers ook hun verhaal kunnen doen, daarom is daar naast een vertrouwenspersoon tijdens een Scouting Nederland-evenement ook luisterende oren geregeld. De luisterende oren zijn aanwezig op het terrein en zorgen voor een fijne plek waar deelnemers en vrijwilligers naar binnen kunnen wandelen, ze zijn welkom om even te praten of om even tot rust te komen. Wanneer een luisterend oor iets tegen komt wat meer aandacht vraagt, schakelt het luisterend oor het lid in kwestie door naar de vertrouwenspersoon.
